تغذیه سالمندان نقش بسیار مهمی در سلامتی، شادابی و افزایش عمر سالمندان دارد و استفاده از رژیم‌های غذایی درسال‌های سالمندی مهم است.
دوران سالمندي به افراد ۶۰ سال به بالاتر اطلاق می‌گردد ولی تغییرات سالمندي از سال‌ها قبل آغاز می‌شود. نکته مهم در تغذیه سالمندان، مصرف مواد غذایی کم چربی و کم کلسترول(مانند شیر و لبنیات کم چرب، کاهش مصرف روغن، کره و …) و کم نمک است.
افراد مسن باید از خوردن غذای زیاد در یک وعده خودداری کنند بهتر است غذا را در دفعات بیش‌تر و حجم کمتر مصرف نمایند. اگر به مصرف یک غذای کامل تمایل دارند، بهتر است وعده سنگین غذا برای ناهار باشد.
.غذاهایی مانند سس، نیمرو، نخود و لوبیاهایی که کم پخته می‌شوند، سبزیجات و گیاه‌های نفاخ مثل پیاز یا کلم و شلغم و غذاهای سرخ شده در تغذیه سالمندان مناسب نیست. زیرا هضم آن‌ها مشکل است
بسیاری از سالمندان مزاج سرد و خشک دارند و باید از نوشیدنی‌ها و غذاهایی که مزاج گرم‌تر دارند، مصرف کنند. اول باید ازغذاهایی که ارزش غذایی بالا و هضم سریعی دارند و همچنین غذاهایی که حجم کمی دارند، مصرف کنند و چون در این سنین دستگاه گوارش ضعیف است و غذا باید در چهار وعده و به دفعات خورده شود
گوشت بره، زرده تخم‌مرغ نیم پز، نان خوب پخته شده، آبگوشت کم‌چرب، جوجه مرغ یا خروس، شیر گرم و عسل، گوشت کبک و حلیم کم‌چرب گندم بهترین غذاهایی است که هضم خوب و ارزش غذایی بالا دارد.
همینطور شیر بز را به شرطی که برای بدن افراد مسن سازگار باشد و تولید نفخ نکند، به دلیل رطوبت متعادلی که دارد، مناسب مزاج سالمندان است.
تغذیه سالمندان و توصیه‌های آن
1ـ در دوران سالمندی رعایت تنوع در برنامه ریزی غذایی و توجه به عادات سالمند بسیار اهمیت دارد.
2ـ رژیم غذایی سالمند باید دارای مواد غذایی غنی از ویتامین‌ها و کلسیم و آهن باشد و مصرف شیر و لبنیات، غذاهای گوشتی و سبزی‌ها و میوه‌ها به شدت توصیه می‌شود.
3ـ برخی از سالمندان ممکن است مبتلا به فشارخون بالا باشند. در این مورد رژیم غذایی کم سدیم و در صورت نیاز، کاهش وزن پیشنهاد می‌شود.
4ـ در سالمندانی که جویدن غذا برای آن‌ها مشکل است، مصرف غذاهای نرم مثل انواع پوره، گوشت نرم، سوپ، آشی که حبوبات زیاد ندارد و آب میوه توصیه می‌شود.
5ـ با توجه به مشکل یبوست در اکثر سالمندان، مصرف کافی مایعات(8 تا 10 لیوان در روز) و مواد پرفیبر نظیر نان تهیه شده از گندم کامل و میوه‌هایی مثل گلابی رسیده، آلو، آلو زرد و سبزی‌ها اهمیت دارد همچنین هشدار دادن به سالمند در مورد مصرف بی رویه مسهل‌ها می‌تواند مفید باشد.
6ـ برای جلوگیری از مشکلات عاطفی احساسی سالمندان، بهتر است به عادات غذایی افراد مسن احترام گذاشته شود و هرگونه تغییری در تغذیه سالمندان با ملایمت به وجود آید.
7ـ به هیچ عنوان در تغذیه سالمندان ازغذاهای پرچرب و سرخ شده، سس مایونز، سبزی‌های نفّاخ مثل گل کلم، پیاز و… استفاده نکنید.
8ـ خوردن غذاهای شیرین و مصرف نوشابه‌های گازدار و کافئین دار را حدالامکان محدود کنید.
9ـ در مصرف میوه‌های غنی از ویتامین‌های C و A زیادروی کنید و حتما در برنامه‌ی غذایی آن‌ها گنجانده شود.
تغذیه نامناسب و سوء تغذیه در16 تا 50 درصد از سالمندان اتفاق می‌افتد.
نياز‌‌هايی برای تغذيه سالمندان
نيازهاي تغذيه‌اي سالم با توجه به افزايش وزن افراد تغيير مي‌كند. ممكن است در اين دوره نياز به برخي از مواد مغذي افزايش يابد در حالي كه نياز به برخي ديگر افزوده شود. به اين نياز‌‌ها در دوره سالمندي اشاره مي‌كنيم:
تغذيه سالمندان و انرژي مورد نیاز بدن
نياز به انرژي با بالارفتن سن كاهش مي‌يابد كه اين به علت فعاليت بدني كمتر و كاهش توده عضلاني است. در صورت دريافت مازاد بر نياز انرژي مشكلات و عوارضي مانند چاقي، فشارخون و بيماري‌هاي قلبي عروقي براي سالمند ايجاد مي‌شود.
پروتئين‌ها
نيازهاي پروتئيني(بر حسب گرم براي هر كيلوگرم وزن بدن) با بالارفتن سن تغييري نمي‌كند ولي اغلب به علت كاهش انرژي دريافتي و تغيير ذائقه به مقدار كافي تامين نمي‌شود. بنابراين بايد به تامين مناسب مقدار مورد نياز پروتئيني در اين دوره توجه شود و حتما در تغذیه سالمندان گنجانده شود.
تغذيه سالمندان و مشكلات مربوط به افراد سالمند
مشکلاتي كه بر چگونگي تغذيه سالمندان تاثير مي‌گذارند به سه دسته اصلي طبقه‌بندي مي‌شوند:
مشکلات روحي و رواني
مشکلات مربوط به شرايط زندگي
مشکلات جسمي
تغيير شرايط زندگي
ممکن است سالمنداني که درآمد کافي ندارند از عهده خريد مواد غذايي مناسب بر نيايند و نتوانند غذای سالمی تهیه کنند و یا حتی آشپزی بلد نباشند.
ميزان تحرک بدني
اغلب چه به دليل افزايش سن و چه به دليل بروز برخي از بيماري‌‌ها توانايي تحرک بدني در سالمندان کاهش پيدا مي‌کند. در چنين شرايطي تلاش براي تهيه غذا ممکن است به کاري سخت تبديل شود.
ويتامين‌ها و مواد معدني در تغذیه سالمندان
بعد از سن ۵۰ سالگی مقدار مورد نیاز افراد مسن به ویتامین‌ها به دو برابر می‌رسد. نياز به ويتامين D، ويتامين B12 و كلسيم در سالمندان تغيير کرده و باید در تغذیه سالمندان گنجانده شود.
خوراکی‌هایی نظیر قارچ، کره، قلوه، زرده تخم مرغ، جگر و ماهی تن، دارای ویتامین D هستند.
کاهش سوخت‌و‌ساز بدن
همزمان با تغييرات ناشي از افزايش سن به ازاي هر سال پس از 40 سالگي سوخت و ساز بدن کم مي‌شود. به همين دليل اگر به خوردن غذا همانند دوران جوانی ادامه دهند اضافه وزن پيدا خواهند کرد.
با بالا رفتن سن اگر چه بايد کالري کمتري مصرف کنيم اما به ويتامين‌ها و مواد معدني، نياز بيشتري پيدا مي‌کنيم.
تغذیه سالمندان و مصرف 5 ماده مغذی
عوامل بسیاری مي تواند باعث کمبود ماده مغذي در تغذیه سالمندان شود.
مصرف بعضي داروها، نياز غذايي سالمندان را افزايش مي‌دهد زيرا بدن دیگر قادر به جذب مواد مغذي همانند دوران جوانی نیست و کاهش پیدا می‌کند و لازم است که مواد مغذی بدن تامین شود. این مواد عبارتند از:
ماده مغذی روی در تغذیه سالمندان
غذاهاي دريايي، غلات، گوشت، گياهان غني از پروتئين مانند لوبیا، نخود، باقلا و… منبع غني روي است. اگر نمی‌توانید به مقدار لازم روی مصرف کنید، میتوانید از مولتی ویتامین هایی که حاوی روی است، مصرف کنيد.
البته مصرف زياد هم مي‌تواند با برخي داروها تداخل ايجاد کند.
تغذيه سالمندان و ماده مغذی آهن
آهن اکسیژن را به تمامی بافت‌های بدن می‌رساند و این ماده مغذی سازنده گلبول‌های قرمز بدن است.
افرادی که از غذاهای حاوی آهن مانند جگر، مغز ميوه، تخمه، اسفناج و… کمتر استفاده می‌کنند، دچار کم‌خونی می‌شوند.
تغذیه سالمندان و ويتامين D
استفاده کافي اين ويتامين براي جذب درست کلسيم، حفظ تراکم استخوان، رشد طبيعي استخوان و قدرت عضله لازم است. کمبود اين ويتامين، فرد را در معرض خطر شکستگي استخوان قرار مي‌دهد و این ویتامین به روده‌ها کمک مي‌کند تا کلسيم، آهن، منيزيم، فسفر و روي جذب کند.
تغذیه سالمندان و ويتامين B12
این ویتامین انرژي متابوليسمي بدن را افزايش و خطر بيماري قلبي را کاهش مي‌دهد و توصیه می‌شود حتما در تغذیه سالمندان از ویتامین B12 استفاده نمایید.
با بالا رفتن سن کمبود این ویتامین افزایش پیدا می‌کند و در صورت اصلاح نشدن کم خوني و ديگر علايم کمبود اين ويتامين بروز پیدا مي‌کند.
بنابراین بهترین کار برای پیشگیری از مشکلاتی که با افزایش سن بروز می‌کنند داشتن تغذیه مناسب و گنجاندن یک برنامه غذایی مفید در تغذیه سالمندان می‌باشد.
